Jaki dysk SSD kupić? Który warto wybrać?

Data dodania: 15-09-2023

Komputer lub laptop niedomagają pomimo dobrego CPU? Przyspiesz go w mgnieniu oka nowoczesnym nośnikiem flash. Tylko jaki dysk SSD kupić? Który model wybrać? Na jakie aspekty zwracać uwagę? Temat zakupu dysków SSD rozkładamy w tym poradniku na części pierwsze.

Spis treści:

Co to jest dysk SSD? Jak działa? Jakie ma zalety?

Definicja techniczna dysku SSD przedstawia się następująco – otóż dyski SSD są nośnikami półprzewodnikowym wykorzystującymi pamięć flash. Pod względem pracy zdecydowanie bardziej przypominają pendrive’a, oferują przy tym prędkości zapisu/odczytu nieporównywalnie wyższe niż dyski twarde.

Czy SSD to dysk twardy?

Należy pamiętać, że nie istnieje coś takiego jak dysk twardy SSD. Ten językowy fikołek wynika z niewiedzy, ponieważ ludzie nauczeni byli, że odkąd istnieją komputery, gościły w nich dyski twarde (Hard Drive Disc). Zmiana technologii magazynowania danych niespecjalnie obeszła szerokie gremium użytkowników, dla których liczy się główne fakt zapisywania informacji.

Dysk komputerowy pozostał w ich świadomości dyskiem twardym, lecz w pewnym momencie reklamy, w których lektorzy mówili o szybkich dyskach SSD w laptopach. To z kolei doprowadziło do fuzji dysków SSD z dyskami twardymi.

Przeczytaj koniecznie poradniki:

Jak zbudowany jest dysk SSD?

Otóż dysk SSD składa się z:

płytki drukowanej (PCB) – jest bazą, na której montowane są kolejne podzespoły;
pamięci flash NAND – ona odpowiada za zapis danych;
kontrolera pamięci – zarządza pracą pamięci, współpracuje z pamięcią podręczną;
pamięci cache – inaczej pamięć podręczna przechowująca pliki tymczasowe;
złącza komunikacyjnego (SATA, M.2, PCIe) – interfejs służący do wymiany informacji oraz zasilania komponentu, jego kształt i forma zależą od typu dysku SSD.

Jak działa dysk SSD?

Ciekawostką jest to, że działanie dysków SSD można porównać do funkcjonowania pamięci operacyjnej RAM. Rzecz w tym, że w odróżnieniu od kości RAM, pamięć flash może być odłączana od zasilania bez strat dla przechowywanej zawartości. Stało się to możliwe dzięki tzw. bramce pływającej, która potrzebuje tylko raz uzyskać zasilanie, by potem przetrzymywać elektrony w komórce pamięci. To właśnie jest 1 bit danych.

Linie bitów w pamięci NAND flash układane są szeregowo, więc odczytywanie danych następuje całymi wierszami, właściwie od ręki. Sposób ten jest o wiele szybszy i bardziej efektywny niż w przeczesywanie talerzy głowicami (jak ma to miejsce w HDD-kach).

Sprawą niezwykle istotną jest także absolutny brak części ruchomych. Jakiego dysku SSD by nie kupić, w żadnym nie ma elementów mechanicznych mogących uszkodzić podzespoły zawierające dane, jak ma to miejsce w dyskach talerzowych i co zresztą zdarzało się niejednokrotnie.

Naturalnie dyski SSD nie są nieśmiertelne ani tym bardziej niezniszczalne. Prawdą jest, że kości pamięci mają z góry narzuconą maksymalną niezawodność MTBF, zależną od modułów NAND (więcej na ten temat w dalszej części poradnika). Czas MTBF określa, przez ile godzin dysk powinien pracować bezawaryjnie, z oczekiwaną prędkością. By nie doszło do przedwczesnego wyczerpania komórek pamięci, kontroler wyrównuje zużycie, równomiernie obciążając pamięć flash. Drugim ważnym parametrem jest wartość cykli zapisu TBW (Total Bytes Written) podawany w TB.

Jakie są zalety dysków SSD?

Od ręki można wymienić przynajmniej kilka zalet dysków SSD, których obecność jest odczuwalna nawet dla użytkowników totalnie niezaznajomionych z niuansami technologii.

dysk SSD zapewnia bardzo szybki dostęp do danych – dostępność od ręki zrewolucjonizowała podejście do tematu odczytywania informacji, choć był to tylko interfejs SATA III z ograniczeniem do 600 Mb/s. W przypadku PCIe x4 ten wynik wzrasta aż do 32 Gb/s;
dysk SSD przyspiesza pracę z najczęściej używanymi aplikacjami – nośniki flash niejako uczą się kooperacji z tym, co wykorzystujesz na co dzień, by prędzej uruchamiać programy i wspomagać produktywność;
pamięć flash wspomaga pamięć RAM – kto para się grafiką, ten wie, że zasoby pamięci flash chętnie wykorzystywane są przez programy graficzne do przeprowadzania obliczeń. Zadyszka związana z brakiem pamięci operacyjnej raczej nie grozi;
dysk SSD nie boi się upadku laptopa – kto miał HDD w laptopie, ten pamięta przerażenie towarzyszące zderzeniu urządzenia z podłogą. Dyski SSD dzielnie znoszą tego typu atrakcje;
dyski SSD zużywają niewiele prądu – ta wiadomość z pewnością ucieszy właścicieli laptopów, bo dzięki nowoczesnym dyskom SSD dłużej wytrzymują na zasilaniu akumulatorowym.

Jakie prędkości zapisu/odczytu oferują dyski SSD?

Nie myśl, proszę, że już samo określenie dysk SSD czyni nośnik komponentem osiągającym najwyższe prędkości w branży. Byłoby to zbyt dużym uproszczeniem, w dodatku tezą, która nie ma pokrycia w rzeczywistości. W praktyce maksymalną prędkość zapisu/odczytu danych definiuje standard dysku. Mamy zatem na rynku:

dyski SSD SATA III (2,5 cala)
dyski SSD M.2 SATA
dyski SSD mSATA
dyski SSD PCIe NVMe 3.0 x2
dyski SSD PCIe NVMe 3.0 x4
dyski SSD PCIe NVMe 4.0 x4
dyski SSD PCIe NVMe 4.0 x16
dyski SSD PCIe NVMe 5.0 x4

W ramach każdej z powyższych grup mamy do czynienia z różną przepustowością. Wiadomo – im nowsza generacja, tym wyższe prędkości zapisu/odczytu danych. Lecz żeby nie było tak kolorowo, poprawne dopasowanie nośnika zależy od możliwości płyty głównej laptopa lub komputera.

Co spowalnia dysk SSD?

Pomimo wysokich fabrycznych prędkości oraz łatki nośnika superszybkiego, dysk SSD może w pewnych sytuacjach działać wolniej, niż tego oczekujesz. Co sprawia, że SSD spowalnia? Oto najczęstsze przyczyny wolniejszego działania pamięci flash:

zapełniony dysk SSD – najlepiej zachować przynajmniej 30% wolnej przestrzeni, w przeciwnym razie procesy zachodzące w pamięci flash będą wymagać dłuższego oczekiwania;
wąskie gardło – topowy dysk połączony z niedostatecznie wydajnym procesorem może nie rozwinąć pełnego potencjału;
słabe chłodzenie laptopa / komputera – dyski NVMe PCIe generują ciepło podczas pracy, stąd jeśli chłodzenie sprzętu niedomaga, może się to odbijać także na pracy SSD;
brak aktualizacji sterowników dysku – warto przeprowadzić ten proces. Odwiedź Menedżer urządzeń → Stacje dysków → Twój dysk → rozwiń menu prawym przyciskiem myszy → Kliknij Aktualizuj sterownik

Jakie są rodzaje dysków SSD?

Mówiąc o rodzajach dysków SSD, musimy uwzględnić podział ze względu na:

użyte kości pamięci NAND flash;
interfejs i protokół;
generację protokołów.

Co gorsza, producenci pamięci komputerowych nawet nie próbują ułatwiać nam życia. Wprowadzają na rynek komponenty o tak drobnych różnicach w nazewnictwie, że nie powinno dziwić, że nieobeznani użytkownicy maja mocno pod górę przy zakupie nośnika flash. Drobne niedopatrzenie, nieskrupulatna weryfikacja specyfikacji technicznej i zonk. Dysk nie działa tak jak powinien lub nie pasuje wcale.

Czym różnią się pamięci NAND SLC, MLC, TLC i 3D NAND?

Jak myślisz, ile bitów może pomieścić komórka pamięci flash w dysku SSD? Na to pytanie trzeba odpowiedzieć bardzo ogólnie – to zależy od użytej pamięci NAND, które różnią się tzw. gęstością ułożenia informacji oraz żywotnością wspomnianych komórek. W rezultacie spotkasz:

pamięci NAND SLC – 1 bit na komórkę, wytrzymałość do 100 000 cykli P/E – długa żywotność i szybkość czynią z nich idealny wybór do serwerów, są jednocześnie pamięci bardzo drogie;
pamięci NAND MLC – 2 bity na komórkę, wytrzymałość do 10 000 cykli P/E – stosowane najczęściej w sprzęcie konsumenckim, mają dobrą relację ceny do żywotności;
pamięci NAND TLC – 3 bity na komórkę, wytrzymałość do 3 000 cykli P/E – rozwiązanie budżetowe, przy okazji o niskiej żywotności;
pamięci 3D NAND – bity układane są pionowo – produkty o wysokiej wytrzymałości, atrakcyjne cenowo, z niskim zapotrzebowaniem na energię.

Dysk SSD SATA, M.2 czy PCIe NVMe?

Dopasowanie interfejsu sprawia, że dyski SSD będzie się w ogóle dawało zamontować w komputerze albo w laptopie. Nie ma opcji, by zamontować dysk SATA III w gnieździe M.2 (oraz odwrotnie). Mało tego, nawet jeśli M.2 wygląda prawie identycznie ze złączem PCIe NVMe, nie znaczy to, że w ogóle będzie obsługiwany. Płyta główna musi mieć takie gniazdo, choć obecnie sprzedawane MOBO nie mają z tym problemu. Są na czasie.

SSD NVMe PCIe Gen 3., Gen. 4., czy Gen 5?

Rosnące cyfry sąsiadujące ze zbitkiem liter opisujących technologię PCIe NVMe mówią na o tym, jak nowy jest dany standard. Jak łatwo się domyślić, im wyższy numerek, tym nowsza generacja, a to przekłada się na dwie sprawy:

taki dysk jest szybszy, bo ma wyższe prędkości zapisu/odczytu danych;
konieczność posiadania płyty głównej zdolnej obsłużyć wyższą generację.

Ale i na tym nie koniec, gdyż w ramach danej generacji występuje jeszcze zróżnicowanie pod względem obsługi linii PCIe. O tym informuje zapis x4 lub x16. To też musi być kompatybilne ze złączami płyty głównej.

Który dysk SSD do laptopa?

Ta cała różnorodność, choć ciekawa z perspektywy kupującego, dająca szeroki wachlarz wyboru oraz sowita ofertę, niejednokrotnie utrudnia właściwe dopasowanie dysku SSD do laptopa. Bo na co zwracać uwagę najpierw? Czy kierować należy się głównie ceną, czy pojemnością? Kiedy postawić na wyższe transfery danych, kiedy na określony typ pamięci NAND flash?

Dziś właściwie żaden laptop nie korzysta już z dysków SSD SATA III (czyli dysków 2,5 cala). Zastąpiły je smuklejsze, bardziej kompaktowe nośniki M.2. Zawsze należy to jednak zweryfikować.

Jak sprawdzić dysk SSD w laptopie?

Uruchom Menedżer zadań: wciśnij Alt+Ctrl+Del → Zakładka Wydajność → kliknij Dysk → Sprawdź Typ na dole strony;
Najedź kursorem myszy z prawej strony ekranu na nazwę dysku (ciąg znaków pozornie pozbawionych znaczenia) → Kliknij PPM → Wybierz Kopiuj → Wklej skopiowaną zawartość w wyszukiwarce → Usuń wszystko poza ciągiem znaków → Wciśnij Enter;
Kliknij jeden z wyników wyszukiwania (najlepiej w sklepie internetowym) → Przejdź do specyfikacji dysku → Sprawdź Format dysku oraz Interfejs dysku;
Poszukaj w sklepach nośnika SSD w tym samym formacie, z tym samym interfejsem (najlepiej o podobnych prędkościach zapisu/odczytu, choć może być szybszy – prędkości zależą od użytych kości NAND);

Gdyby okazało się, że masz w laptopie dysk SSD SATA III (i tylko takim złączem dysponuje notebook), ale upierasz się przy czymś innym, spotka Cię zawód. Podobnie jest z interfejsem – laptop z PCIe 3.0 nie zdoła w pełni obsłużyć dysku SSD PCIe 4.0. Niezbędne jest zatem dopasowanie ścisłe.

Po ustaleniu powyższego, wybierz model o zadowalającej Cię pojemności oraz taki, który mieści się w Twoim budżecie. Jeśli powodem wymiany dysku jest brak miejsca na dane, kup większy nośnik. Jeśli nie odpowiadają Ci prędkości zapisu/odczytu, postaw przede wszystkim na szybszy. A skoro oba parametry są dla Ciebie OK, lecz dysk spalił się, dokonaj podmianki 1:1.

Który dysk SSD do komputera PC?

Środowisko desktopowe daje o wiele większe pole manewru w dobieraniu dysków SSD. Przede wszystkim sama obudowa komputera stacjonarnego nie ogranicza Cię wyłącznie do portów na płycie głównej. W konstrukcji sprytnie rozlokowano kieszenie na dyski SSD 2,5 cala (czyli SSD SATA), natomiast sama płyta główna zachęca do instalacji kompaktowego, superszybkiego nośnika.

W dodatku desktopowy dysk SSD może posiadać heatsink, czyli pasywny system chłodzenia będący elementem z metalu pofałdowanego w różnym stopniu (zależnie od modelu). Nośniki M.2 NVMe PCIe o wysokich transferach potrafią nieźle się grzać! Jest to cena za natychmiastową dostępność, dlatego producenci obniżają temperatury komponentów jak tylko mogą.

Niestety budowa laptopa nie pozwala na montaż tak chłodzonych SSD, za to w desktopie nie brakuje przestrzeni na tego typu udogodnienia. Rzecz jasna dobrze jest najpierw rzucić okiem z czym sąsiaduje SSD, czy radiator nie będzie kolidować z grzebieniami pamięci RAM, chłodzenia CPU albo innymi elementami wyposażenia.

Żeby wiedzieć, jaki dysk SSD kupić do komputera stacjonarnego, trzeba postępować analogicznie, jak przy laptopach, czyli odszukać nazwę nośnika w Menedżerze urządzeń. Formaty dysków SSD obsługiwane przez płyty główne opisane są w specyfikacji technicznej każdego MOBO. Tam czeka informacja precyzująca złącze oraz typ interfejsu.

Sprawdź też poradniki:

Polecane dyski SSD

Wiesz już, jaki dysk SSD kupić. Masz niezbędną wiedzę teoretyczną, lecz możesz też iść na skróty, wybierając jeden z polecanych niżej modeli.

Green Cell Akumulator AGM 6V 5Ah

Acer Swift X SFX14-41G R7-5800U/16GB/1TB/RTX3050/W11 Złoty